Saturday, 30 May 2020

Curtain: Poirot's Last Case - Agatha Christie

I think I read Agatha Christie, last, around 23-24 years back. This particular book, I think I read when I was in my late teens. While I am yet to read "The Man in the Brown Suit", a book that I wanted to reread  was, Curtains: Poirot's Last Case. I felt that it deserved a settled reading ( the last time was a rushed reading  from a copy my mother has borrowed from the Public Library - and there were missing pages, I recall ).

So, read it I did - this time, in audio form. I would've finished this about two months back, but then the lockdown resulted in a total stop to audio books. But over the last few days I have been able to 'read' 30 minutes here - there. But today, I just had to sit through that last 70 minutes and see it through, for it was engrossing - even while it was during a second reading. I had not forgotten Poirot's role, although I've forgotten who the "perfect murderer" was. I suppose that in her own way Christie was ahead of her time, with some of the suppositions in her books. For example, Dr. Franklin's unconventional pronouncements  once life offered him a second chance - or her outlook towards the thoughts of young people, with all their life in front of them. I concede, that I felt that Franklin not caring how this opportunity came about was rather  crass, in judgement of the outlook of the next generation as it were - and Christie's reading of this was, to me, was possibly questionable. However she doesn't fail to capture the human factor, which Christie always touches on,  that holds its attractions. True, there are the usual stretches and stitches of conveniences that "bring about" the build up of  the plot (i.e. 'the gun' here for instance, or the incident of  Allerton's 'suggestions' during his London trip ). Despite the contrived parts, one cannot help  appreciating  it for the subtle philosophical bent the book is rich with. To think, that Dame Christie had given thought to what coud be perfect murder, and has indeed succeeded in identifying it with acceptable conviction ( for example it  has not shown 100% success rate ), is proof of the level of thought she had given it. Further, Poirot's dilemma, shows Christie's recognition of the absence of easy decisions in the matter of right and wrong. Poirot in his last moment confessing that he was not sure, is quite modern in outlook - for after all it is book written by her in her 40s, although released in 1975.

Overall it is a delightful read, despite its limitations, and it is Agatha Christie at best.
Glad that I returned to it after all these years.
What a blessing audio books are - what a differentiator time  is too - from reading a dog eared, page missing, "settled for" - to being narrated to, behind the wheel, for the lack of a better pass time.

Thursday, 28 May 2020

ඒ අහඹු අතීත හැන්දෑව - මංජුල වෙඩිවර්ධන

බත්තලංගුණ්ඩුව සහ මගේ ආදරණීය යක්ෂණී නම් වූ ඉතා සාර්ථක නවකතා දෙකින් අනතුරුව, 2018 දී මංජුල වෙඩිවර්ධන ( මෙතැන් සිට වෙඩ්ඩා ) නවකතා දෙකක් පළ කලේය - මෙය ඉන් පළමුවැන්නයි. වෙඩිවර්ධන පවසන්නේ, "මේ වනාහි ම විසින් මැ ලියැවී 'ඇහිලිපිල්ලමක් යට' නමින් ටෙලිගත 'උත්තරාරෝපිත ආදර වියමනේ' නවකතානුරූපකරණය' යි", කියා ය. කෘතියේ නිර්මාණය ගැන වදනක් පවසන 'මූනියැක්', "පරිගණකයේ ආගමනයත් සමඟ සිංහල මුද්‍රිත පොත පතට ආරෝපණය වූ එකාකාරී බවින් මිදී, දිගු කියවුම් වෙනුවෙන්ම සැකසූ නව සිංහල අකුරක අවශ්‍යතාව පූරණය කරමින් නිමවූ 'මනමේ' නව අක්ෂර රටාව පළැමු වරට මුද්‍රණය වන්නේ මේ කෘතිය තුළයි", කියා ය. එසේ වුව ද මට පෞද්ගලිකව එම අකුර එතරම් කියවීමට ප්‍රිය ඉපදවීමක් නොවීය.(1)

නවකතාවේ ආකෘතික කැටයම් බොහෝය. කැමරා ශිල්පය ම මතක් කරලමින් වරෙක එක් දසුනක එය යොමු කර සිටිද්දී, එම දසුන වටා සිටි පාත්‍ර වර්ගයා වෙනස් වෙයි. එය සැබවින් ම ආකර්ශනීය ආකෘතික මෙවලමකි. ඊට, වෙඩ්ඩා ගේ සුපුරුදු කාව්‍යමය වාග් කෝෂය එක් වූ විට, සිදුවන සිද්ධි දාමයන් අවම වුව, සාහිත්‍යකාමියා ට මෙහි රස බොහෝ ය. එම සාහිත්‍යකාමියා වෙඩ්ඩා-රසිකයෙක් නම්, ඇය අනිවාර්‍යයෙන් ම මේ කෘතිය ට කැමති වනු ඇත. එහෙත්, ඇය, 'යක්ෂණී' කියවීමට තරම් ඉවසුමක් නොතිබුනු ඇත්තියක් නම්, "ඒ අහඹු අතීත සැන්දෑව" ඇය තුල අලුත් පහන් හැඟීම් ඇති කරනු ඇතැයි සිතිය නොහැක. අන් වදන් වලින් පවසන්නේ නම්, මේ කෘතිය රසවත් වන්නේ එය විඳීමට ඉවසිලිවන්ත වන සහ, නවකතාවක් තුලින් තමන් අපේක්ෂා කරන දෙය එය තුලින් ම එවෙලේ වඩා ගන්නියක් නම් ය. ඒ අනුව මෙය "වෙඩ්ඩා ෆෑන්ස්" ලා ට නම් රස ගුලාවකි. අන් අය ඔවුන්ගේ කියවීමේ ඉවසීමේ ඉසවු තම තමන් සොයා ගැනීමට අවස්ථාවකි.


පිටු  412 පුරාවට ඇදෙන මෙම නවකතාව, පැහැදිලිව ම දීර්ඝ එකකි. ඒ කඳුකර මද්‍යයේ, මී දුම මද්‍යයේ, ගුරු ගීතය ට තරමක් සමගාමී  යැයි සිතිය හැකි සිදු වීම් පෙළක් ආශ්‍රයෙන් දිගැරෙන ආඛ්‍යානය තුල ආලය, ගුරු චරිතය, ජවිපෙ - චන්ද්‍රිකා තාවකාලික 1998-1999 දේශපාලන එකඟතාව - ඒ පිළිබඳ පක්ෂ - විපක්ෂ කියවීම්, වමේ සමාජවාදි දේශපාලනය සහ එය කෙතෙරම් දුරට අයෙකු ගේ නිදහසට බලපෑමක් කරන්නේ ද යන සියල්ල ඇත. ඒ සියල්ල තියෙනුයේ මීදුම මද්‍යයේ ය. මීදුම පහව යද්දී සෝමවංශ අමරසිංහ ගැන කතාවකි. ඒ කතාව මද්‍යයේ, කැමරාව නාභිගත ව තිබෙද්දී පාත්‍ර වර්ගයා වෙනස් වෙමින් ගෙයින් ගෙට ගොස් පාසැල් නොඑන ළමුන් කැඳවීමට යත්න දරන ගුරුවරයෙකි - නැතහොත් පාපන්දු පුහුණවීමකි. එහෙමත් නැතිනම් වාමවාදී දේශපාලනය අණින් මිදීමට නොහැකි ඔහුගෙන් ආදරය හිඟා සිටිනා තරුණ ගුරුවරියකි. ඉතා සියුම් ලෙස, අප රට තුල ගුරු ගීතය "බයිබලයක්" ලෙස ක්‍රියා කරමින් උත්තම චරිත ගැන හීන මැවීම ගැනත් - එහි ප්‍රායෝගිකත්වයේ සීමා ගැන ද සියුම් කියවීමකි. මේ කෘතිය මීට වසර දහයකටවත් පෙර ප්‍රකාශ වූයේ නම් මීට වැඩි වටිනාකමක් තිබෙන්නට ඉඩ තිබුනේ යැයි මට සිතේ.


ඉතා මහන්සි වී, සෙල්මුවා පිළීමයක් නෙලන්නාක් මෙන් පරීශ්‍රමයෙන් ලියුවකි. ඉන් ශිල්පියා සිත් වූ අදහස් තමන් කීමට කැමති තීර්වතාවෙන් දැක්වෙන්නේ ද යන්න සැක සහිතය. මේඝය සහ තුෂරය උවමනාවෙන් මෙවලමක් ලෙස භාවිත කොට, උල් තැන් වසා දමා ඇති සෙයකි. නවකතාව අවසන් වන්නේ ද එක් අතකින් අවිනිශ්චිතවය - අනෙක් අතින් අංශක 360 ක ගමනක සේයාවකිනි. ඉතින් මෙහි නිර්මාණාත්මක පක්ෂය ගැන පැහැදී සිටීමට නොපිළිවන.


වෙඩ්ඩා ගේ නිර්මාණ හැදෑරීමේදී අනිවාර්‍යයෙන් කියවිය යුතු කෘතියක් යැයි සිතේ. එහෙත්  "එක හුස්මට" නවකතා කියවන ඇත්තියන් ගේ විභවයෙන් සහ, සරල ආඛ්‍යායන තුල සිර වීමට කැමති පාඨක පිරිසකගේ සීමාවෙන් පිට පවතින නිර්මාණයක් බව කිව යුතුය. මේ ලක්ෂණය නිසා ම මට මේ කෘතිය කෙරෙහි යම් ආකර්ශනයක් තිබුන ද, මේ මා කියවූ වෙඩ්ඩා ගේ සාර්ථකම පොතක් නොවේ. එහෙත් වෙඩ්ඩා ගේ නිර්මාණ අවධිය තේරුම් ගැනීමට කියවිය යුතු කෘතියකි.


(1) සත්‍ය වශයෙන් ම මට මතක් වූයේ,  පෙර දවස ගුණසේනෙන් මුද්‍රණය කල The Sun / The Weekend පත්තර වල අපැහැදිලි කූඹි අකුරුය. මා කුඩාවෙකුව කල, එහි ක්‍රීඩා පිටුවේ ක්‍රිකට් ලකුණු පුවරුව ත්, වචන ගලපමින් කියවද්දී මා තුල ඇති කල නොපහන් බවක මතකයක් ගෙන ඒමට එය සමත් විය - එහෙත් weekend / Sun අකුරු  වලට ට වඩා එය බොහෝ ඉදිරියෙන් ය

Monday, 25 May 2020

අව පෑළවිය - දීප්ති මංගලා රාජපක්ෂ

2019 ස්වර්ණ පුස්තක සම්මානයේ අවසන් වටයට  සහ එම වසරේ ම ගොඩගේ  සහ රාජ්‍ය සාහිත්‍ය සම්මාන උදෙසා ද නිර්දේශ වූ දීප්ති මංගලා රාජපක්ෂ ගේ අව පෑළවිය නවකතාව කියවූවෙමි. 1970 දශකයේ සිට 1990 දශකයේ මුල් භාගය පමණ කාල සීමාවේ, මාතලේ දිස්ත්‍රික්කයේ ඇටන්වල ආසන්නයේ වන වල්පොළමුල්ල ජීවත් වූවන්ගේ ජීවන සුවඳත්, රටේ සිදුවන වෙනස්කම් ඉදිරියේ ඔවුන්ගේ ජන ජීවිත වෙනස් වූ අයුරුත්, ඒ ඔස්සේ යටි පෙළක් ලෙස වෙන්ස්වීමේ නොනිත් ස්වභාවය ගැන සාහිත්‍යමය ගැඹුරු කියවීමක් ලෙසත් මෙය මහත් සේ රස විඳිය හැකි කෘතියකි. දරුවන් දෙමාපියන් හැර ජීවිත සාර්ථක කරගැනීමේ තැතින් ද, ගැමියන් වගා පාළුව හේතුවෙන් ද, වරෙක වල් අලින්ගෙන් බේරීමට ද, විටෙක නීතියෙන් බේරිමට ද,  ආදී හේතූන් මත තම ගම් දනවු හැර දමා යාම නිසා එම පිටිසර දුම්බර ගම දනව් වල ජන අනුපාතය ඉතා අඩු විය. වැඩිහිටි පරම්පරාව පමණක් ඉතුරු වන ස්වභාවයක් පෙනෙන්නට තිබිනි.  අනතුරුව, වනජීවී ආරක්ෂණ නීති රීති හේතුවෙන් තමන් මහත් සේ හිතමිතුරු වූ කැළය ට යාම තහංචි වී, ඉන් ද අනතුරුව, වාරිමාර්ග සංවර්ධන කටයුතු හෙතුවෙන් වන්දි ලබා දී ඉතිරි ගැමියන් ද ගම හැර යාමට උපදේශ ලැබීමත් නිසා ජන ශූන්‍ය කලාපයක් බවට පත් විය.  මෙ කෘතිය කියවීමෙන් අනතුරුව, අන්තර්ජාලයේ කරුණු පිරීක්සු කල, මේ නවකතාවට මුල් වන වල්පොලමුල්ල ගැන සඳහනක් කුසුම්සිරි විජයවර්ධන ගේ ලිපියකින් හමු විය ( . ඔහු  වාර්තා කරන්නේ 2013 දී වල්පොලමුල්ලේ තිබුන්නෙ එකම එක ගෙයක් බවත්, එය ලංකාවේ කුඩාම ගම බවත් ය.  එහි වසන්නේ ද එම ගමේ  ප්‍රාරම්භකයා යෑයි කියන මාපාහාමි මුත්තාගේම පෙළපතේ අය බවත්, ජගත් කණහැරආරච්චි ගේ ලිපියක සඳහන් වේ. මාපා පරපුරේ වෙද පවුලක් මේ නවකතාවේ ද වේ. පහත දැක්වෙන්නෙ එම ලිපියන් ලබා ගත් ඡායාරූප කිහිපයකුත් ය.


ඉදින් නවකතාවට එන්නේ නම්, මෙලෙස දුම්බර අතහැරී ගිය කැළෑ ගම්මාන සහ එහි ජීවත් වූ පොළොවට බරක් නොවූ, වනදහනේ ම කොටහක් ව බද්ද වී ජීවත් වූ අප රට මෑත පරම්පරාව ගැන කතාව මීට පෙර නවකතා ආරකින් කතා වී තිබුනේ දැයි නොදනිමි. ලේඛිකාව, එම පෙදෙස් හි දවස ගෙවී යන වේගයට සමමුහුර්තක තානයකින් ඔවුන්ගේ ජීවිත ද ගෙවී ගිය අන්දම අපූරුවට රචනා කොට ඇත. එම පෙදෙස් හි සුන්දරත්වය අංශුමාත්‍රයක් හෝ අඩු නොවෙන විදිහට එහි විස්තර කොට තිබුන ද, එම ගැමියන් විඳි දුක් ගැහැට ද ඒ අයුරින් ම සඳහන් කරන්නේ එම පෙදෙස් වලට ව්‍යාජ රෝමාන්තික බවක් අත් නොවෙන අයුරින් ය.
"අහස් වියන වසා ගත් ඝන මීදුම් කැරලි සහ පොළෝ තලය වසා ගත් සීතල දිය දහරා  අතර මැද වල්පොලමුල්ලේ මිනිසුන් ගේ ජීවිත නම් ගලා ගියේ රිද්මයකට නොවුණි. ජීවන ගැටලුව හිස මත පටවා ගත් ගම්මු අප්‍රමාණ දුක් අනුභව කළහ. පරිසරයට අනුගත වී ගත නොවුණු තාරුණ්‍ය හැමවිටම ගම හැර ගියහ" ( 236 පිටුව )

තාරුණ්‍යයේ අදහස වූයේ,
"මේ මානිගලෙන් පහළ හතර අතින් වට වෙච්ච කැලෑ ගමක... අපට කොහෙන්ද ජිවිතයක්..." ( 237 පිටුව )
කියාය. එය සාධාරණ ආස්ථානයකි. සංචාරකයින් ලෙස, දුම්බර සීතල, සුන්දරත්වය, පතන්  බලා නැවත කොළඹ ( තේරෙනෙ බසෙන් ම කියන්නේ නම්, 'හැපනින්' ජීවිතයට)  ඒම එකකි. ඒ එන අය සංචාරකයින් ට ඔවුන්ගේ දෛනික ජීවිත රටාව විස්තර කොට, සුපුරුදු දුක් අනුභවයේ නිරත වීම තවෙකකි. එම දුක් අනුභවය ඉවසීම, එක්කෝ  අලසකමකි - නැතිනම් මුනිවර ගතියකි. තරුණයින් එලෙස කරන්නේ නම් එය ඉතාමත් දැනුම් තේරුමෙන් ගත යුතු තීරණයකි.  එලෙසම මෙහි වෙසෙන්නන් ගේ ඉවසීම ප්‍රගුණ කිරීම හේතුවෙන්, ඔවුන් මැදිවිය පසුකරත් ම ස්වභාවයෙන් ම මුණිවර ගතිගුණ යම් පමණක් පිහිටම ද බලාපොරොත්තු විය හැක. කිම ද ඔවුන් ගේ දූ දරුවන්, අසල් වැසියන් ගම් අතැර යාම ඔවුන් උපේක්ෂාවෙන් බලා සිට ඇති නිසා ය. ඔවුන් අවසන තම ගම් බිම් හැර දමා යන්නේ එය ද "වැව් ගම් පත්තුවට, උඩ සිය පත්තුවේ ඇත්තන්ගේ පැන් පූජාවක්", ලෙසින් සිත් සාදා ගනිමිනි.

මෙහි ප්‍රධාන චරිතය වන දිසාරත්න වල්පොලමුල්ලට පැමිණෙන්නේ පතනගම සිටය. ඒ රෙඩ් බානා කොම්පැණිය එන්සාල වගා කල යුගයේ දීය.  එනම් 1970 දශකයේ මුල වාගේ විය යුතුය. එදා සිට ඔහු ගේ මරණය තෙක් ඔහු වල්පොලමුල්ලට මුල්ලැද්දෙකි.  වෙනස් වීම් ඉදිරියේ අනේක දුක් කඳුළු අනුභව කල ඔහු ට එම පොළොව අතැර යාම වාවා ගත නොහැකි විය. වල්පොලමුල්ල, ඇටන්වල, මානිගල, හීන්ගඟ, තෙල්ගමු ඔය ආශ්‍රිත ජීවිතය ඔහුගේ ජීවිතය විය. ( හීන් ගඟ ගැන නිතර සඳහන් වන්නේ, මීමුරේ ගිය මගේ ගමන සිහි කැඳවීමෙනි.)

ලේඛිකාව දුම්බර ඇටන්වල ආශ්‍රිත පෙදෙස් හා වනපෙත විස්තර කර ඇති අයුරින් ඈ එම පෙදෙස් පිළිබඳ සෑහෙන හැදෑරීමක් කොට ලියා අති බව පැහැදිලිය. පිටු 375ක් පුරා දිවෙන නවකතාව, එකල දුම්බර පෙදෙසේ ජනජීවිත මුදු වේගයට අනුගතව ඉවසීමෙන් කියවිය යුතුය - එහෙත් එය ආයාසකාරී කියවීමක් නම් නොවේ. අවසානයේ පවුලක විසිරුණු ඇත්තන්ගේ නැවත හමුව යම් ආකාර අභව්‍ය ගතියක් ඉඟි කල ද, එය නවකතාවේ සමස්ත වටිනාකම පළුදුවට තරම් නොවේ.  මෙවන් කෘති සම්මාන නිර්දේශ අවසන් වට වලට පැමිණීම පාඨකයන්ගෙ උද්දාමයටත්, සම්මානයේ කීර්තියටත් හේතු වේ. නිකිනි කළුවර කෘතියෙන් පසුව, පළ කල මේ කෘතියත් සමඟ ලේඛිකාවා අතිසාර්ථක නවකතා දෙකක් පෙළට පළ කොට ඇත ( ඇගේ ඉන් පළමු පළ කල නවකතා කියවා නැත ).

ආශ්‍රේය ලිපි: දුම්බර කඳුකරයේ සැඟවුණු ගම්මාන - කුසුම්සිරි විජයවර්ධන
https://roar.media/sinhala/main/features/dumbara-forest-isolated-villages/