සල් ගහ යට - රත්න ශ්‍රී විජේසිංහ

 

මෑත ඉතිහාසයේ අපේ ප්‍රවීණතම කවියා ලෙස අයෙකුට නම් කල හැකි රත්න ශ්‍රී විජේසිංහ ගේ බොහෝ සංග්‍රහයන් මට මගැරී තිබේ. මා මීට පෙර කියවා තිබුනේ තරු ලකුණ පමණකි. මෙම සංග්‍රහය හැර අන් බොහෝ සංග්‍රහයන් මෑතක එක්‍ රැස් කර ගත්තද තවම කියවීමට  කාලය නොයෙදුණි. එවන් වටපිටාවක ය දැනට මුද්‍රණයේ නැති මෙම සංග්‍රහයේ පිටපතක් මගේ මිතුරෙකු හේතුවෙන් මා අතට පත් වන්නේ.  මා සතුව මෙය පවතින්නේ දින කිහිපයක් පමණක් නිසා සතියකට අඩු කලකින් මා මෙය මා කියවා නිම කලෙමි.

මෙහි අපූරු කවි පංති රැසක් ඇතෙන්, එය රසවත් හා සාර්ථක සංග්‍රහයක් ලෙස නම් කල හැකි බැවි සැබවි. එනුමුදු, මෙහි අපි අද වන විට අපේක්ෂා කරනා, නැතහොත් සිංහල කවියට හුරු මැයන් අලලා ම කවි නිර්මාණය වී තිබීම මා අවදානයට යොමු විය. මීට වසර 25ට පෙර නිකුත් වූ කවි එකතුවක් ගැන එවැන්නක් කීම සාධාරණ කියමනක් ද යන්න, දෙවනුව මට සිතෙන්නෙ, රත්න ශ්‍රී මේ කවි සිතුවිලි වල පෙර ගමන් කරු වුවා වන්න ට ද ඉඩ තිබූ බැවිනි. එහෙත්, අද වන විට එරික් ගේ, යශෝධා සම්මානිගේ, සහ වෙසෙසින් ඉසුරු චාමර සෝමවීර ගේ කවි කියවා  මේ කවි කියවන විට, මට හැඟෙන්නේ නිතර කවියට ගන්නා සිතුවිලි ඔස්සේ, මැනවින් බස හසුරුවන කවියෙකු ගේ නිර්මාණ මිස, නව කවි සිතුවිලි වලට උත්පාදනය දෙන්නකු නොවෙන ලෙසට ය. පෙර ද අද පිළිගත් ලෙස මා මෙය අවුරුදු 25 ට පසු ව කියවන නිසාත්, කවියා ම පෙර වදනේ කියනාකාරයෙන් තමන් ද වසර 7-8 කාලයක් ලියූ කවි එකතුවක් වීමත් නිසා එහි යම් කල් ගිය බවක් තේරුම් ගත යුතුය.  (  මෙම අදහසේ දොසක් ඇත්නම්, මට පෙර මේ කවිය කියවූ ඇත්තන්  කමා කොට මෙම ආස්ථානයේ දොස් පෙන්වා දෙත්වා. ) එහෙයින්, මා වෙසෙස් කරුණක් වෙත යොමු වෙමි. මේ කවි ලියූ යුගයට දශක තුනකට පමණ පසුව සිට, අද ඒවා නූතන අදහස් හා ගලපන්න ට උත්සාහ කරන්නෙමි. 

එසේ වර්තමාන අදහස් හා එදවස අදහස් අතර වෙනසක් ඇති වූ කවි පංති කිහිපයක් තෝරා ගතිමි ;

මෙය මා සිත් ගත් කවි පංතියකි. තමන් පසු කර යන බව දැන දැන සිප් බෙදා දීමේ ගුරු සිත, දෙවෙනි වන්නේ තමන් පසු කර යෑම තම පරම සතුට කර ගත් දෙමාපිය සිතට පමණක් විය යුතුය. එහෙත් මේ කවි පංතිය, එක් වෙසෙස් කාරණාවක් ගුරුවරයෙකුට ඉතුරු කරන බව මතක් කරලීමට තැත් කරයි. ඒ තම සිසුවා ඇතුළුවන සමාජයේ පින්-පවු දෙක වෙන් කර අඳුනා ගැනීමට තරම් ඉවරයක් නොහැකි එකක් බව මතක් කර දීම ගැන ගුරුවරයාගේ අවදානයයි. අවුරුදු 25 ට වැඩි මේ අවවාදය නූතන යුගයේ අවඥ්ඥාවට ද ලක් වීමට ඉඩ තිබීම, සිතීමට තවත් කාරණාවක් ඉතුරු කරයි.  අද සමාජ සාධරණත්වය සහ නීතියේ පරමාදීපත්වය ගැන නූතන යහපත් යොවුනන් අවධානය යොමු කරලීම යුගයේ අවශ්‍යතාවක් වන්නේ දිනෙන් දින රෝගී බව උත්සන්න වන්න අප සමාජය නම් සිරුර, ඉන් බේරා ගැනීමට ය. පින් පවු පමණක් තැකීමෙන් පසු ගිය අවූරුදු හැත්තෑ ගණනක් තිස්සේ අප රට ට එතරම් සෙතක් වූ බව පෙනී නොයන්නේ, ලක්ෂ ගණන් මල් පුජාවන් ද එවන් පින් ගොඩට අප ඈඳූ නිසා ද ?

නූතනත්වය, දෙමාපියන් ට එතරම් කාරුණික නැත. දරුවෙකු මෙලොවට
ඒමට ආයාචනා නොකලෙන්, තමන් බිහි කල දරුවා ගේ උන්නතිය පිළිබඳ පූර්ණ වගකීම දෙමාපියන් සතු වෙතත්, දෙමාපියන් විය පත් වූ විට වැඩුණු දරුවන් ඔවුන් බලා ගැනීම සමාජ සිරිතක් පමණක් වන තැනට තල්ලු වෙමින් පවති. පෞද්ගලිකව මා මේ ආස්ථානයට කැමතිය. එහෙත්, නව යොවුන් වියට පා තබන දරුවන් අප හා ගැවසෙන කාලය අඩු වද්දී එය සිතට නොදැනෙන්නේ නොවේ. මේ ඈත් වීමේ මුල් කාලයයි. කල හැක්කේ ඊට අනුගත වීම පමණි. ඒ අර්ථයෙන්, දරුවන් ගේ වර්තමානය ගැන සිතේ රැකගත් සතුටක් මිස, තමන්ගේ කැප කිරීම ගැන සියුම් ව හෝ කුල කීම නූතන දෙමාපියන් ට තරම් නොවන්නේ යැයි සිතිය හැක. ඒ අතින් මෙම කවි පංතිය පියෙක් තමනට ම කියා ගන්නා රහස්‍ය කෙඳිරීමක් වුවත්, එහි ඇති සියුම් පසුතැවීම මුල් කර ගත් දුක් අඳෝනාව අද වන් දවසක නැවත සිතිය යුත්තක් ලෙස සැලකීම දොසක් ද ?

අද වන විට අප රට පවතින්නේ ආර්ථිකව ඉතා අවදානම් සහගත තත්ත්වයකය. ඇත්තෙන්ම බංකොලොත්බාවයේ  අබියසය. මෙය දවසකින් දෙකකින් ඇති වූ තත්ත්වයක් නුවූවත්, වර්තමාන රට කරන ඇත්තන් හා මෑතක රට කල ඇත්තන් ද, ඊටත් පෙර රට කල ඇත්තන් ආදි බොහෝ පිරිසක් ඊට වගකිව යුතුය. එලෙසම අප රට මහජනතාව ද ඊට වගකිව යුතුය. අසූව දශකයේ අග තත්ත්වය මීට වඩා අසරණ ද යන්න ගැන සිතුන ද, එය ගැලපුමට,  සංසන්දයට තරම් කරුණු කාරණා මා වෙත නොවේ. එහෙත් පෙර කිසි කලෙක නොවූ තරම් රට හැර යාමට ජනයා උත්සුක වනවා පමණක් නොවේ, සමාජ ජාල වල අලුත උපන් දරුවකු තමන් නැවත ලංකාවේ උපන් බව දණ ගත් කල ඇතිවන නුරුස්නා බව ඇඟෙවෙන "මීම්" ද, අමරදේවයන්ගේ "සසර වසන තුරු" ගීතයේ "පින්කෙත... යළි උපදින්නට හේතු වාසනා" තිබිය යුතුයි යන්න හාස්‍යයට ගැනෙන්නේ ද, සාමාන්‍ය ජනතාවගේ ඉවසීමේ සීමාව පැන ඇති බව ඔප්පු කරලීමට මෙනි. එහෙත්, රත්න ශ්‍රී ගේ මෙම කවි පංතියෙන් 1996 ට පෙර යුගයක ද, පින්කෙත යන්න උත්ප්‍රාසයෙන් යෙදී ඇති බව පෙනී යයි. රත්න ශ්‍රී අසූව දශකයේ අග අප රට සිටි දුර්භාග්‍යමත් යුගය ගැන මෙනෙහි කරමින් මෙම කවි ලියුවේද ?

මේ කවි පංතිය මා සිත් ගත්තේ, නොන්ඩියෙන් යන සෙනසුරා හා දුක් විඳිනා ජනයා අතර අති සහෝදර බැඳීම ගැන ඇඟවෙන අයුරු මා සිත් ගත් නිසා ය. මෙහි පෙර කවි තුන්පංතිය තරම් වසර 25-20 ක අදහස් පෙරළීමක් ගැන  කීමට නැත්තේ, කවියා එවකට ද ඊට අකුත් අර්ථ කතනයක් දී ඇති හෙයිනි.

සමස්ත ලෙස රසවිඳි කවි පංතියකි. බොහෝ විට මා සිත් ගත්තේ කවි මැය සහ් එහි  අදහස් වලටත් වඩා භාෂා භාවිතාවේ ශූරත්වයයි. වර්තමානයේ වඩා කථන බසට ආසන්න කවි බසක් භාවිතාව නිතර දැක ගත හැකි වෙතත්, මෙහි එවන් අවස්ථා නැති තරම් ය. එපමණක් නොව සමහර ඓතිහාසික අවස්ථා කවි නිමිති කෙරෙන තැනක ඊට සරිලන බසක් භාවිතාවට තරම් කවියා බස භාවිතාවේ දක්ෂය.

ඉඩ ඇති පරිද්දෙන් 1979 ප්‍රකාශ වූ 'බිය නොවන් අයියන්ඩි' සිට පිළිවෙලට කවියා ගේ සංග්‍රහයන් කියවීමේ දොළක් ඇතත්, සීමීත කියවිම් ඉඩ අනුව කවදා එම සැලසුම් පළදරාවි ද යන්න ගැන සිතිය නොහැක.

මුද්‍රණය - 1996 ( ගොඩගේ )
ශානරය - කාව්‍ය
ශ්‍රේණිය - ****

Orange World (and other stories) - Karen Russell

 Recently, I wanted to explore a contemporary short story collection, since I haven't read anything after "The Refugees" (Nguyen) and "Men without women" (Murakami). Having learned that this was the most acclaimed collection in some lists for 2019 , I decided to read it. 

This collection has eight short stories, and seven of the eight stories has a considerable part of either pseudo science (The Tornado Auction, The Bad Graft), fictitious beings, ghosts, werewolves and the like ( Orange World, The Prospectors, Black Corfu),   lands with fictional environmental conditions ( Bog Girl), or even a post-calamitous American state (The Gondoliers). There was only one story which doesn't fall under a paranormal setting, but it had characters from a well known novel -  with the greyhound of the main character in that novel, a certain Emma Bovary - as the main character in our short story. ( This irked me no end, since am yet to read that novel.)

The first short story ends with us not convinced that "The Prospectors" escaped after an all night party with a bunch of young men, who won't be convinced that they've been dead for sometime. How the story is build using post-gold rush era characters was what kept me hooked. There were many themes ( e.g. abuse at home) which are used as conditioners, for the resulting misleading vocation of "prospectors", which the girls picked to describe, what they were doing.

"I'd be a prospector of the prospectors. I'd wait for luck to strike them, and then I'd take their gold."

The short story travels quite  a distance to end up with the dead, from where it commenced - if that could looked upon as a failing - a little directionless ? Perhaps. But an enjoyable read all the same.

"The Bad Graft"is one of the better short stories of this collection. Hitting on short takes of fiction, after the long "Overstory", I had to take my time to accept that the pseudoscience was just that. I ended up reading a bit on the Joshua tree ( and even on how U2 selected that as a title for their hit album).

“During a season of wild ferment, a kind of atmospheric accident can occur: the extraordinary moisture stored in the mind of a passing animal or hiker can compel the spirit of a Joshua to Leap through its own membranes. The change is metaphysical: the tree’s spirit is absorbed into the migrating consciousness, where it lives on, intertwined with its host”

The story works, given the unsettled mind of the girl ( which syncs totally with the season of wild ferment), and the early stage of a commitment that the young lovers find themselves in, not to mention the total independence that they enjoy, away from their families. 

The bog girl is a story which didn't quite connect with me. The level of fantasy, and the extent of how much every one tolerates the out of the ordinary ( a corpse of a girl from the iron age, as the partner for a 15 year old boy ), makes one wonder what it is all about. The only reasoning I could approximate was the age of political correctness and tolerance, that we are in. It also resonates with the thought that the boy just wanted the "thought"of having a girl, and "someone" (?) to have his way with - a feminist interpretation if that is what it is inclines towards.

Not withstanding my not having read the novel, "Madame Bovary's Greyhound" is another better short story of this collection. The lack of love that the bitch felt ( Emma was trying to love her husband - a task which left her tired and listless) at her home, where she had no shortage of food, contrasted with the simple minded "Hubert" who healed her, and cared for her, is presented in a way that leaves a deep etch in the reader's mind.

By some trick - maybe just from experience - I realised on first reading that the gobbledygook has to be read, but not explored in The Tornado Auction. But it provides an important 'climate', for the story to take root. The essence is that tornadoes and such weather patterns are harm harvested, and  the beauty of the whole piece is that that the authoress has treated it with an ipso facto kind of conviction, that the reader too is more engrossed in the mental state of the old man (the main character) in his solitude, rather than how absurd his own tornado sounds.

"Live long enough, and your life becomes your own to gamble with again"

I enjoyed the short story with faint memories of the long empty landscapes that Dorthy (i.e. Wizard of Oz) lived in, in the animated TV series running on as background. The story ends with a reminder that as long you are loved, you are not quite recklessly free to gamble.

Black Corfu is where the authoress takes on the subject of discrimination - as a hard working doctor loses everything that he has worked for - he loses his credibility, his own confidence. The man so devout to his profession, forsakes his own family's love, as what he wants is confirmation of their belief in his ability as a "posthumous doctor", and not unconditional love. That werewolves are used as "useful beings to build the case", is again one of those things, which the reader accepts and continues toward the more important things that Karen has to say.   The authoress may have been trying to portray that mistakes have differences price tags, depending on your ethnic background.

In a post natural disaster hit Florida, we come across four girls who are "echolocators", who live among the ruins - "poling the canals of New Florida". Pollution is the new normal for these girls as they earn a living taking people on their "Gondoliers". The whole story has a feel of a post-apocalyptic life, and although the ending is again, inconclusive, the ride on the gondolier is enjoyable.

For a parent, the surety that their offspring is safe is the most precious assurance in this world. I myself am guilty of resorting to religious belief when it comes to my children's safety, while I scorn the same beliefs elsewhere.  One simply doesn't take a chance, however far fetched it may be to danger. Hence the story which gave the name to this book hit me at a very personal level, as Rae struggles with the Red world ( a troubled pregnancy) , compromises towards a  Orange world ( with a devil on the bargain ) battling it out for the safety of her child, and finally arrives to a green world - the arrival at which she finally understands her own mother fully. 

Not withstanding the unusual setup that almost all of these tales operate in, I enjoyed the reading experience and wouldn't hesitate to recommend this to fellow readers looking for shorter doses of fiction.

genre - fantasy/short stories
year published - 2019
rating - ****

කෝමල මාණවක - ශමෙල් ජයකොඩි

 පසුගිය කාලයේ මගේ කියවීම සිදුවූයේ තරමක් සෙමිනි. ඒ කාර්‍යබහුල වීම සමඟ ම, කියවීමට තෝරාගෙන තිබූ පොත් ද, සෙමින්, ටිකෙන් ටිකෙන් කියවිය යුතු ඒවා හේතුවෙනි. ඒ අතර සිංහල නවකතාව තරමක් මා අතින් මගැරෙන ස්වභාවයක් තිබීමත්, ඊට පිලියම් ඉතා පහසුවෙන් ශ්‍රවණ කෘතියක් මගින් සපයා ගත හැකි වීම නිසාත්, මෙම කෘතියේ මුද්‍රිත පිටපතක් තිබෙද්දී, ශ්‍රවණය මගින් 'කියවීමට' ඉටා ගත්තෙමි.

2020 ප්‍රකාශ වූ මෙම කෘතිය, ලේඛිකාවගේ මා කියවූ පස්වැන්නයි ( ප්‍රංශ පෙම්වතා, අමෙරිකා, වීනස් ගේ උපත , සහ කුමර කොබෙයි අනෙක්වායි. ඒ සියල්ල බොහෝ සේ රස වින්දෙමි). මෙය තරමක් වෙනස් කෘතියක් වන්නේ, ඇය පාත්‍රවර්ගයා සහ ඊට පදනම් වූ වටපිටාව තෝරාගෙන ඇති අයුරෙනි. ඇගේ දක්ෂ ලිවීමත්, විටින් විට උක්ත ගමේ සමාජය තියුණු සැතකින් පෙන්වන හරස් කැපුමත් නිසා කියවීම රුචි කෙරුන ද, මේ නවකතාව පිටු 400ක් පුරා දිවවීම අනුචිත බවකි මගේ අදහස. ඇත්තෙන්ම, නවකතාවේ ආරම්භයත්, මැදත්, හමාර කරලීමත් පිළිබඳ කතුවරියට පැහැදිලි අදහසක් තිබුන ද, අතර මැද, වරෙක මෙහි ප්‍රධාන චරිතය පදනම් විරහිත ලෙස අයාලේ යන අයුරෙන් ද, තවත් වරෙක අනවශ්‍ය ලෙස ඔබ්බවා ඇති ගමේ දේවලයක පෙරහරක් ලෙස ද, දීර්ඝ කොට තිබේ. 

අප ගම්, සංස්කෘතික ජීවිත වලින් දුප්පත්, තමනට වඩා වෙනස් අයවළුන් තාඩන පීඩන වලට ලක් කරන ස්ථාන ලෙස පෙන්වා ඇති අයුරු අපූරුය. ඒ අර්ථයෙන්, මෙය අප පුළුල් සමාජය වෙත ගියහොත්, ඔවුන් ඔවුන් වෙත ම තදින් බලන්න ට බල කෙරෙන අවස්ථා ඇත. නූතනත්වය, තමනට වඩා වෙනස් අයවළුන් පිළිගැනීමා ඉල්ලා සිටින බවත්, ඊට එරෙහි වීම තව පරිහානියට ම හේතු වන බවත්, අප රට කිසිදු දේශපාලඥ්ඥයකු, සිතට කාවදින අයුරෙන් පවසනවා මා අසා නැත. එය සාහිත්‍ය මගින් ඉටු කරලිමට නම්, "හංගා" යම් පක්ෂයකට "ෆුල් ටොස්" නොදමා කල යුතු බව පැහැදිලිය. ඒ අර්ථයෙන් ගත් කල මේ නවකතාව අප සාමාන්‍ය ගමට තමන් ව බැලීමට කැඩපතක් වීමට විභවයක් රැගත් එකකි - එහෙත්, මෙය දිගැරී ඇති ආකාරයෙන් කතුවරිය, තමනට කීමට ඇවැසි මොනවාද යන්න ගැන පැහැදිලි අදහසක් තිබූ නේ ද යන්න ගැන මම තවමත් සිතමි.

මෙහි එන චන්න නම් වූ තරුණයා ද, ඔහු ගේ ඉවසිම,  මල් කඩුවාව ගමේ ආවේණික තරුණයෙකු ඔබ්බට ගිය  තරමක සංස්කෘතික මිනිසෙකු ව, දෑස් විදහා ජීවත් වීමට උත්සාහ දැරූ අයෙකු ලෙස එම චරිතය පණ ගන්වා ඇති අයුරු සිත්ගන්නා සුළු ය. එහෙත්  ඔහු මුහුණු දී ඇති විවිධ අවස්ථා - එනම් ඔහු ගේ ඉතිහාසය පෙළගස්වා ඇති අයුරු ද,  ලේඛිකාවගේ සාමාන්‍ය පරිපූර්ණ චරිත බිහිකිරීමේ ලක්ෂණ වලට සාපේක්ෂව ම තරමක් දුර්වලය. එහි ද යම් අත්දැකීම් මැද දී එබ්බවූ බවක්, ඒ පෑස්සුම් සමීප කියවීමක නෙත ගැටෙන බවකුත් ය මගේ අදහස. ඇත්තෙන් ම, ඔහු ට වඩාත් උචිත නම  "කෝමල මාණවක" යන්න ද ගැන මට විශ්වාසයක් නැත.

මෙහි එන ප්‍රධාන චරිතය වන මනෙකා නම් වූ තරුණිය, හදිසි හැඟුම් ඇවිස්සීමකින් තරුණයෙකු හා එක් වන අවස්ථාව තේරුම් ගත හැක. නූතන ලෝකය ට දෑස් විවර කර ගත් තරුණියන් වීම ද , නවකතාවේ කිහිපතැනෙක ම "කකුල් දෙක අතර මහඟු වස්තුවක් ඇතැයි" නොසිතා, සුදුසු අවස්තාවක ජීවිත විඳීමත් එම නූතන අදහස් වලට අනුකූල වුව ද, ගම ට සේවයක් කරලීමේ අභිලාෂයන් මුදුන් පත් කර ගනු වස් තරුණියක් "අයාලේ යෑම", සංඝතව වටහා ගත නොහැක.

ඍජුව පවසන්නේ නම්, කතුවරියට පෙන්වා දීමට වැදගත් සමාජ කියවීමක්, අප රටේ ගම්  නූතනත්වයට යා යුත්තේ ඇයි ද යන්න බව කියවීමක් ඇති බව පැහැදිලි ය. එය අප රට දේශපාලන ක්‍රියාවලියට එහා ගිය එකක් වීම  පැසසිය යුත්තකි. එහෙත් ලේඛිකාව තම නිර්මාණය ලියා අවසන, නැවත කියෙව්වේ නම්, එය අත්‍යවශ්‍යයෙන්ම සංස්කරණයක් ඉල්ලා සිටින බවත්,  අනවශ්‍ය අතු කපා දැමූ හැඩකාර රුක්ෂයක් ලෙස වැජඹෙන්න ඇති මහත් ඉඩක් ඇති බවත්  නොදැක්කේ ඇයි ද යන්න මට නම් ගැටළුවකි. එසේ කලා නම් පිටු 275 කින් පමණකට සීමා වෙන, වඩා සංඝත, ඇගේ තවත් සාර්ථක නවකතාවක් වීමට ඇවැසි විභවය මේ  තුල ඇත. මේ කෘතිය ප්‍රකාශ වී ඇති අයුරෙන් ම වුව ද , පාඨකයා ඊට යම් බැඳීමක් ඇතිකර ගන්නා බව පැහැදිලිය  - එහෙත් ඒ එහි ඇති දෝසයන් ගැන ද වැටහිමිනි, ඒවා ඇති බව පිළිගනිමිනි. ඒ අර්ථයෙන් ගත් කල, මෙහි මුද්‍රිත පිටපත නොකියවා, ශ්‍රවණ මාධ්‍යයට යොමු වීම ගැන සතුටු වන්නේ, මුද්‍රිත පිටපත කියවා තිබුනේ, මෙහි තැනෙක ඇති වැල් වටාරම්, අයාලේ යන ස්වරුපය, සහ සියුම් කියවීමකට මග නොහැරෙන අසංඝත බවක හැඟීම. මා මීට වඩා තරමක් නොවිසිලිවන්ත කරනු ඇතැයි සිතෙනු නිසා ය.

ශානරය - නවකතා
ශ්‍රේණිගත කිරීම - ***1/2
ප්‍රකාශනය - විදර්ශන (2020)