Sunday, 14 May 2023

නිමිති - මංජුල වෙඩිවර්ධන


 "මේ ඇතැම් කවි
  මග සොයා ගන්නට,

 ඔව් ඇතැම් කවි
 අතරමං වෙන්නට"


    මේ නිමිති නම්, කෙටි කවි, ක්ෂුද්‍ර කවි, සාරසංක්ෂිප්ත කවි, හයිකු පන්නයේ කවි  120 කින් සපිරි සංග්‍රහයකි. ඉන් කවි 15ක් පමණ මාගේ සිත් දිනා ගත්තේය - කවි වල කෙටි බව නිසා ම ( හෙවත් මුළු කවිය ම මෙහි මුදාලන්නට වන නිසා)  ඒ මැයන්ගෙන් තොර කවි වල අංක කිහිපයක් පමණක් පළ කරමි -  2, 8, 12, 13, 17, 18, 20, 34, 41, 51, 52, 54, 69, 78, 81, 111, 116 ).

මේ එකම කවිය අද සරලව කියවා ගත හැකියැයි සිතුන ද, හෙට එහි අද නුදුටු ගැඹුරක් දැකීමේ ඉඩක් ඇති බව සිතේ. විටෙක ඒවා කවි (වඩා පරිපූර්ණ කවි)  වලට නිමිතිය. තවත් ඒවා මනසෙහි මැවෙන වඩා පරිපූර්ණ කවි වලට නිමිතිය. නිදසුනක් ලෙස 116 වන කවියේ කටරොල් මල ගැන කවිය ගනිමි. කටරොල් මලේ හැඩය (එහි උද්භිත නාමය බලන්න), එහි අවකාශයේ සැනසීම ගැන අඟවයි. එය මෙහි ඉතා සාර්ථක කවියකැයි හඟිමි.

ඉතින් මේ කවි ගැන බොහෝ දේ කීමට නොහැක. කිමද මේ අවස්ථාව වන විට, අර පෙර සඳහන් කල අංක වලින් බාහිර ඒවා වල සමහරක මතුපිට අර්ථ රසය සරලය, නැතිනම් සුලභය; සමහරක් වා කවි ම ද නොවේ යැයි හැඟේ. ලක්ෂාන්තගේ "හිතග්ගිස්සේ නැකත් මොට්ටු" කියෙව්වාට පසු, කියවූ කිය වූ කෙටි කවි පොත මෙය විය යුතුය ( එය මා බොහෝ රස වින්දෙමි - දෙතුන් වතාවක් කියවීමි). නන්දන/රණවීර දෙපළ ගේ කෙටි කවි පොතක් මා සතු වුවද තවම එය බැලිමට අවස්ථාවක් නොවීය.

මංජුල ඔහුගේ වඩා දීර්ඝ කවි වල වදන සමඟ කෙළිදෙලන් පදබැඳ ඇත්තේ, විටෙක ශබ්ද රසයම මුලට ගෙන යැයි වරෙක පාඨකයාට සිතෙන්නට අවකාශ ඇත. අනෙක් ඔහු ගේ සුලභ ලක්ෂණය තනිකම, විප්‍රවාසි කම, ශීතල, අළු පැහැය, ශිශිරය හා අතරමං වන කවි පබැඳුමයි. මෙම දෙවෙනි ආකාර කවි මෙහි දුලභ නොවුනත්, කවි ආකාර නිසාම පළමුවැන්න තරමක් දුලභය.

හැකිනම් පිටපතක් ලඟ තබාගෙන, සුදුසු අවස්තාවන් හි අහඹු ලෙස පෙරලා කියවා ගත හැකි සහ, ලකුණු කොට නැවත නැවතත් කවි සිතුවිලි වලට යා හැකි ආකාරයේ කවි එකතුවකි.

ශ්‍රේණිය: ***
ප්‍රකාශනය: විදර්ශන (2020)

Tuesday, 9 May 2023

දිගු තත්පර - කිර්ති වැලිසරගේ

 

කතුවරයගේ දසවෙනි කෙටිකතා සංග්‍රහය කියවූයේ, 2020 වසරේ ප්‍රකාශ වූ කෙටිකතා සංග්‍රහයන් කියවීමේ ව්‍යායාමයේ සවැනි අදියර ලෙස්නි. ඉතින් එම කෙටිකතා ගැන අප අදහස් සැකෙවින් මෙසේය.


වර්තමානයේ, සැලකිය යුතු වෘත්තිකයන් කොටසකට තමන් කෙරෙන රැකියාවේ සැබෑ අරමුණ නොපෙනෙයි; නැතිනම් නොවැටහෙයි. මෙසේ "නොපෙනීම/නොවැටහීම" යම් ස්ථර වල ක්‍රියාත්මක වන්නක් බව පැහැදිලිය - කිමද සේවකයෙකුට සියළු සේව්‍ය ආභිලාෂ ප්‍රකාශ කිරීමේ උවමනාවක් නැති හෙයිනි. මෙහි එන පළමු කෙටිකතාවෙන් මුදලකට බැඳීම හේතුවෙන්, පෞද්ගලික ජීවිතය අහිමි වීම පමණක් නොව, වර්තමානයේ ලෝක දේශපාලන පොරපිටියේ බලපෑම් ("කහ එළිය")  ගැන ද විග්‍රහයක් කෙරෙයි. අධික වැඩ හේතුවෙන් සහ එය ගෙනෙන පීඩනයන් හේතුවෙන්, පෞද්ගලික සබඳතාවන්ගේ සෝදාපාළුව, ලිංගික ජීවිතයේ කඩා වැටීම දක්වා මෙම "රැකියාවේ" බලපෑම විහිදෙන ආකාරය සාර්ථක ලෙස කතුවරයා පෙන්වනුයේ, අයෙකුට කෆ්කා ගේ නිර්මාණ මතක් කෙරෙනු ඇත.

මෙම කෙටි කතා සංග්‍රහයේ එන එක් ප්‍රධාන ලක්ෂණයක් නම් විවෘත ලෙස බොහෝ නිර්මාණ අවසන් වීමය. මෙහි එන "වීදුරු බිඳුණු ඇස්" හි එන තරුණිය හා තරුණයා අතර බැඳීමක් ඇතිවන්නේ, තරුණිය ගේ පැත්තෙන් යම් ඉතිහාසයක් සැඟව පවතිද්දී බව පැහැදිලිය. එහෙත් තරුණ වියේ ඇති වන ආකර්ෂණයේ හැටියට, එම රහස් ගැන වදවීමට මෙහි එන තරුණයාට ඇවැසි නැත.

තරමක වෙනස් කාමාසාවක් ඉඟි කරනා "ක්‍රිස්ටෝපර් හා විනෝගේ කතාව" මෙහි එන රසවත් කෙටිකතාවකි. පිඹුරෙකු මගින් යම් සන්තෘප්තියකට එන කත, පුරුෂයාට ලබා දෙන්නේ දෙවෙනි තැනය. වර්තමානයේ දික්කසාදය සුලභ වීම පමණක් නොව, එය සාමාන්‍ය ජීවිතයේ කොටසක් වන අයුරෙන් කතුවරයා තම නිර්මාණයට එම විස්තර එකතු කොට ඇත. මෙහි එන නීතිය හා බැඳි කොටස ද වැදගත් ය. පිඹුරෙකු ඇති කිරීමේ නෛතික තත්ත්වය අපැහැදිලිමුත්, ලංකාවේ සත්ව විද්‍යාව හා බැඳි ආයතන එසේ ඇති කරන අය සමඟ සහයෝගයෙන් වැඩ කිරීමට පවා සූදානම් අතර, යම් දිනෙක ගැටළුකාරී තත්වයක් පැමිණි කල, එම ආයතන "අත සෝදා ගැනීමේ" පිළිවෙතකට නැඹුරු වුවහොත් අප පුදුම විය යුතු නැත - කිමද එවිට පෙර නොසලකා හැරි නීතිය ම පෙරට අනු ඇති. බොහෝ දියුණු රටවල, පැහැදිලි නීති ප්‍රකාරව මෙලෙස ඇති කිරීම් හෝ ඊට අනුබල නොදීම්, හෝ ඇවැසි නම් සුදුසුකම් පෙන්වා ඊට අවසර ලබාගනු ඇත.

ගුප්ත බව මෙම කෙටිකතා සංග්‍රහයේ බොහෝ නිර්මාණ වල ලක්ෂණයකි. ඉනුත් මෙහි එන "හෝටන්" නම් කෙටිකතාවේ ඒ ලක්ෂණයෙන් ඉදිරියෙන්ම ය. අවතාරයක් අප ප්‍රධාන කථකයා ඉදිරියේ පෙනී සිටීම, ඔහු කිසිවිටෙකත් තමනට ලැබුණු පසුම්බියේ රහස සෙවීමට උත්සක නොවීම - ඉන් ඔහු ගේ චරිතය ගැන ද, එහි ඇති වගකීම් විරහිත ගතිය ගැන ද බොහෝ දේ කියයි - තුලින් කෙටිකතාවේ කුහුල මතින් පාඨකයා ඉදිරියට ගෙන ගියද, අපට අවසානයන් කිහිපයක් ගැන සිතා ගත හැක. සචිනි ට ලැබුනේ තම පසුම්බිය පමණක් ද ?

තනි වූ වයෝවෘද්ධයකුගේ සිතුවිලි අතර අතරමං වෙන "දිගු තත්පර", කාලය ගලා යෑමේ මන්දගාමී බවත්, විදෙස් රටක වෙසෙන තම පුතුගේ පවුල ගැන සිතීමත් අතර දෝලනය වීමකි. කෙටිකතාවේ සිද්ධිමාලාව හි නැවුම්බවක් නොතිබීමට පුලුවන - එහෙත් කතුවරයා මෙම නිර්මාණය පාඨක සිත ද සංවේදී කිරීමට සමත් ආරකින් එය ලියා ඇත.

කෙටිකතා සංග්‍රහයේ දෙවෙනි අර්ධය පළමු කොටස තරම්ම සාර්ථක නැත. "අවුලක් නෑ" නම් වූ කෙටිකතාවෙන් ඇඟවෙන්නේ සිරිපති මුදලාලි තම වියදම් අවම කර ගැනීම උදෙසා යම් යම් දේ කිරීමට නොපැකිලෙන බවකි. ඉන් අන් අයට ඇතිවෙන ගැහැට ගැන වගක් ඔහුට නැත. මෙය ලංකාවේ සුලභ ලක්ෂනයක් මුත්, එය කෙටිකතාව විශේෂත්වයකට පත් කරන්නේ ද යන සැක සහිතය.

"මම ගෙදර ගිහිල්ලම" කෙටිකතාව පොලිස් ප්‍රශ්ණ කිරීමකට පිලිතුරු බව පැහැදිලිය. ඒ අනුව ඒ ආකෘති භාවිතාවේ නැවුම් බවක් ඇත. පිලිතුරු සපයන තරුණයා ගේ කම්පණය ද කෙටිකතාව තුලින් අපූරුවට ග්‍රහණය කොට ගෙන ඇත. එම පොලිස් ප්‍රශ්ණ කිරීම ට පමණක් සීමා වීම මගින් සහ හිඩැස් පාඨකයා හිසෙහි පිරවීම තුලින් යම් අපූරු නිර්මාණකරනයක් ඇති වේ.

හෙමිංවේ ගේ vignette ආරේ කෙටිකතා කිහිපයක් ම මෙහි ඇත. පෙර කී "මම ගෙදර ගිහිල්ලම", "යෑමට පෙර", "මතක" මෙආකාර නිර්මාණයෝය. මින් "යෑමට පෙර" නිර්මාණයේ රසය ඇත්තේ අතීතය ආවර්ජනයේය. අලුත් තුවායේ සිද්ධිය අපූරු අතුරු කතවකි.

පාසැල කාලයේ මතක ආවර්ජනයක් වූ "මතක" ද හෙමිංවේ ගේ ලුහුඬු කතා ශෛලියක් මතකයට නංවන ආරේ අපූරු කතා පොඩ්ඩකි. එහි පොඩි උන් තමන්ගේ තර්ක අනුව කතා තනා ගැනීමේ ශෛලිය සිත්ගන්නා සුළුය.

තවත් රියලිටි ස්ටාර් කතාවකි "ග්‍රෑන්ඩ් ෆිනාලේ" සුරත් ගේ සී+ ආරේ එම මාතෘකාව ගැන පොත් කෙරෙහි එතරම් පැහැදීමක් නැත - කෙසේ වෙතත් සූසැන් බොයිල' ආකාර සුවිශේෂ අවස්ථාවක් නැතිනම් Talent Shows ගැන මා සතුව එතරම් කැමැත්තක් ද නැත. මෙහි එන කෙටිකතාව ද, ළමුන් මුදල් හම්බකිරීම යන කාරණාවට භාවිත වන ආකාරය ගැන විස්තර වන කෙටිකතාවකි. එහි එතරම් අපූරත්වයක් මා දුටුවේ නැත.

මීට මාස කිහිපයකට පෙර, ලේඛකයාගේ පළමු කෙටිකතා සංග්‍රහය වූ "ගස් කට්ටිය" ඉතා උනන්දුවෙන් කියවුවෙමි. එය රස ගුලාවක් විය. ඉන් අනතුරුව ප්‍රකාශ වූ කෙටි කතා නමයෙන් හතක් අමාරුවෙන් සොයා ගත්තද අදටත් කළු කහවණු සහ දඬු ලේනා වෙළඳපොලේ නැත. 2020 ප්‍රකාශ වූ කෙටිකතා සංග්‍රහයන් කියවා අවසන් කරලීමේ උවමනාවෙන් ගස් කට්ටියෙන්, දිගු තත්පර වලට පැන්න ද ඒ අතර මග පොත් කියවීමට බලාපොරොත්තු වෙමි. ඉතා සාර්ථක නවකතාකරුවෙකු වන ලේඛකයාගේ, අපුරු කෙටිකතා ද අර පොත් අට තුල ඇතැයි මට විශ්වාසය. එම සංග්‍රහයන් අතර දිගු තත්පර වලට වඩා සාර්ථක සංග්‍රහයන් ද ඇති බව විශ්වාස කරමි.

ශ්‍රේණිය: ***
2020 ප්‍රකාශ වූ කෙටිකතා සංග්‍රහයන් කියවීම - 6


Monday, 8 May 2023

2020 වසරේ ප්‍රකාශිත, මා කියවූ කෙටි කතා

2020 වසරේ ප්‍රකාශිත කෙටිකතා සංග්‍රහයන් අතරින් කියවිමට සයක් තෝරා ගතිමි. 2019 වසරේ තරමක් ආධුනික ලේඛක-ලේඛිකාවන්ගේ පොත් කියවිමට තෝරාගත්ත ද, (එම වසරේ ප්‍රකාශ වූ කෙටි කතා සංග්‍රහයන් 11ක් කියවීමි ), එවන් පුළුල් නිර්දේශයන් ගොන්නක් ගැන හෝ, ඒ ඒ පොත ගැන මුහුණ පොතේ කතා කිරීම් හෝ අඩු වූ වසරකි.


ඉදින් 2020 වසරේ කියවීමට තෝරා ගෙන සිටියේ ද මීට පෙර බොහෝ කෙටිකතා ලියූ ලේඛකයන් හය දෙනෙක් ගේ නිර්මාණය. එම සියළු කෘති, රාජ්‍ය, ගොඩගේ, රජත, විදුදය, යන සියළු සම්මාන වල වාගේ නිර්දේශ වූ සහ, සම්මාන දිනූ ඒවාය. ඉන් ද තරමක් හෝ වෙනසකට ඇත්තේ, මීට කලින් සම්මානයෙන් පිදුම් ලත් ලේඛකයෙක්  මුත්, සාපේක්ෂව ඊට සුදුසු ඇගයීම නොලැබුනා යැයි සිතෙන ප්‍රභාත් ජයසිංහගේ "රස පොළොව" පිළිබඳවය. 2020 වසරේ මගේ ප්‍රියතම කෙටි කතා සංග්‍රහය යැයි සිතමි. ඊට හොඳ තරඟයක් බටුවන්ගල රාහුල හිමියන්ගේ අලුත් නගරාධිපති සංග්‍රහයත්, එරික් ඉලයප්ආරච්චිගේ කොළඹ දැනුම සග්‍රහයත් දුන්නේ යැයි සිතමි. ලියනගේ අමරකීර්තිගේ "ගෙදර'වට සිතියම්" පොත ඉතා සාර්ථක, රසවත් කෙටි කතා සංග්‍රහයකි. කපිල කුමාර කාලිංග ගේ නිරෝධායන චාරිකාව කෙටිකතා සංග්‍රහයේ ද සාර්ථක කෙටිකතා සංඛ්‍යාව, සාමාන්‍යය යැයි හැඟුණු ඒවාට වැඩිය. කිර්ති වැලිසරගේ ගේ "දිගු තත්පර" සාර්ථක කෙටිකතා තුනකින් ඇරඹුන ද, එම බලාපොරොත්තුව පසුව ආ කෙටිකතාවන් එලෙසම පවත්වාගෙන ගියේ නැත.

 

ඒ ඒ පොත පිළිබඳ මගේ සාමාන්‍ය පාඨක අදහස් මෙසේය:
රස පොළොව: https://me-and-err.blogspot.com/2023/04/pjayasinghe-2020.html
අලුත් නගරාධිපති: https://me-and-err.blogspot.com/2022/01/brahula-2020.html
කොළඹ දැනුම: https://me-and-err.blogspot.com/2023/03/eric-ss-2020.html
ගෙදර'වට සිතියම: https://me-and-err.blogspot.com/2021/05/amarakeerthi-2020.html
නිරෝධායන චාරිකාව: https://me-and-err.blogspot.com/2022/07/kkkalinga2020.html
දිගු තත්පර: https://me-and-err.blogspot.com/2023/05/kweisarage-2020.html

23/10/2023: ඉහත සටහනෙන් පසුව තවත් කෙටිකතා සංග්‍රහයන් දෙකක් කියවන්නට විමි. ඒ අනුව අලුත් ම වර්ගකිරීම පහත පරිදිය.































Sunday, 7 May 2023

Coming Through Slaughter - Michael Ondaatje

In a year, where I've had to revise, and re-revise my reading plans, I finally decided that reading all of longer fictional work of one my favourite authors - which means rereading at least two of his books - will be part of the plan. And that's how I came to be reading Michael Ondaatje's first novel - a very ambitious one at that - "Coming Through Slaughter". It is a fictional account of one of the pioneers of jazz - then called ragtime - Charles "Buddy" Bolden, from a period near the start of his fall, till his sad end.


I learn that there is not a single known recording of this early cornetist. At least one musician has called him the father of Jazz. I read of the fast life he read, and his excesses, and details of the times he lived in - and the area he lived in. There are details in this novel - that of him being a barber, and having being the editor of a scandalous rag sheet called "The Cricket", which has been refuted by subsequent biographers of Bolden. So in a way, Ondaatje will always find some criticism against him for this book, for making Bolden out to be something he was not in, in some accounts at least. But it cannot be denied that, Ondaatje, aged 31 at the time of this book being published back in 1976, took on a huge ask writing a first novel, on pioneering figure, of whom little was known back then. Those who will look for accuracy in a historical account will find the artistic liberties that Ondaatje took. For example, another historical figure, Bellocq, who is mentioned as a contemporary of Bolden, but dying in a fire, just before Bolden had his mental issues, has actually lived on till 1949. So in that essence, opinions on this book will always be divided, and a true jazz enthusiast mayn't look upon kindly towards this novel.

But purely from the perspective of a novel, this novel has its own keys that needs to be used to read it. The narrator changes every few paragraphs - it reminded me of a video clip of Coltrane enjoying a cigarette, waiting for his turn, while Davis "tells his story" (with is instrument, of course). So, while it takes on a collage like form, it can also be thought of as a jazz tune where many instrumentalists have "their tale to tell". The form of the book shows the poet in Ondaatje, as he uses spaces to stretch out his somewhat slim novel - this comes out better in the printed book than in a kindle ( for no fault in its edit). ( I used both the printed book, and the kindle - starting with the former, and then settling with the latter as I relax into the book ). It paints a realistic environment of the times that Billy, Nora, Pickett, Cornish et. al. The account of the mental hospital here is possibly accurate given the availability of records, and possibly Bolden's mental state was a blessing in disguise if he was to spend time there.

Finally, Charlie Parker and John Coltrane after him, Buddy Bolden appears to have been a genius, a pioneer, who knew only one way to live, and possibly those excesses might even have given these geniuses something we average folks may never know of, in their pioneering ways ( if I may  venture, to say).

Rating: ***1/2
Published: ( first in 1976)